Lập trình Ngôn ngữ Tư duy cho mọi người (Chương 1-Phần 1)
Chương 1. Tìm hiểu về NLP (Phần 1)
Hãy xem một câu chuyện ngắn của người Hồi giáo Sufi [1] về người và hổ.
Một người đang bị một con hổ háu đói săn đuổi. Liều lĩnh và tuyệt vọng, ông quay lại đối diện với con hổ và hét lên: “Sao mi không chịu buông tha ta đi?”. Con hổ trả lời: “Tại sao ông cứ mãi trông ngon miệng thế kia?”
Trong bất kỳ mối giao tiếp nào giữa con người với con người hay trong tình huống của câu chuyện trên, luôn luôn tồn tại những cách nhìn khác nhau đối với cùng một vấn đề nào đó. Đôi khi người ta không thể nắm bắt được sự kiện chỉ vì họ không biết điều chỉnh hành vi giao tiếp của mình để giúp họ đạt được điều mong muốn.
Lập trình Ngôn ngữ Tư duy (NLP) là một trong những phương pháp tinh vi và hiệu quả nhất hiện nay để giúp bạn giao tiếp thành công.Trọng tâm của NLP là giao tiếp và thay đổi. Ngày nay, mọi người cần có những kỹ năng để tạo nên sự linh hoạt cá nhân. Mọi mưu mẹo hay mánh lới đã không còn phù hợp vì người ta cần điều gì đó chân thực hơn.
Chào mừng bạn đã tham gia vào chuyến hành trình cùng chúng tôi: Trong chương này bạn sẽ được giới thiệu nhanh qua các chủ đề trọng yếu của NLP.
1.1 Giới thiệu NLP
Mọi người khỏe mạnh đều được sinh ra với hệ thần kinh cơ bản giống nhau.
Hệ thần kinh của bạn truyền thông tin bạn nhận được từ môi trường thông qua các giác quan để đến não bộ. Môi trường, trong bối cảnh này, là mọi thứ ở bên ngoài cơ thể của bạn, nhưng cũng bao gồm luôn cả những cơ quan cơ thể chẳng hạn như như mắt, tai, da, dạ dầy, và phổi. Não bộ sẽ xử lý thông tin và truyền thông điệp trở lại các cơ quan này. Với đôi mắt của bạn, quá trình này có thể tạo ra kết quả, chẳng hạn như, bạn sẽ chớp mắt. Các thông tin được truyền đến cũng có thể tạo ra những cảm xúc, làm bạn cảm thấy vui vẻ, muốn khóc hay muốn cười. Tóm lại, bạn sẽ xử sự theo một cách thức nào đó.
Khả năng thực hiện nhiều hoạt động trong cuộc sống, như bơi theo chiều dài của bể bơi, nấu một bữa ăn, hay đọc quyển sách này…, tất cả đều phụ thuộc cách bạn phản ứng với các kích thích lên hệ thần kinh của mình. Vì vậy, phần nhiều nội dung của NLP là dành cho việckhám phá cách tư duy của bản thân và cách giao tiếp với người khác sao cho hiệu quả hơn.
Thuật ngữ Lập trình Ngôn ngữ Tư duy [2] được bóc tách ra để giải thích theo nội dung dưới đây:
o Tư duy là khái niệm liên quan đến hệ thần kinh của con người. NLP được hình thành dựatrên quan điểm cho rằng con người trải nghiệm thế giới xung quanh thông qua các giác quan của mình và chuyển dịch những thông tin của giác quan vào quá trình tư duy, có ý thức lẫn vô thức. Quá trình tư duy kích hoạt hệ thần kinh, làm ảnh hưởng đến hoạt độngsinh lý, cảm xúc, và hành vi.
o Ngôn ngữ là khái niệm đề cập đến cách sử dụng ngôn ngữ để hiểu biết thế giới xung quanh, nắm bắt và khái niệm hóa các kinh nghiệm và truyền đạt những kinh nghiệm đó chongười khác. Trong NLP, ngôn ngữ học được xem là hoạt động nghiên cứu từ ngữ mà bạnsử dụng và cả những ngôn ngữ cơ thể ảnh hưởng đến kinh nghiệm bản thân.
o Lập trình là khái niệm được hình thành chủ yếu từ lý thuyết học tập, nó đề cập đến cách thức con người mã hóa và trình bày những kinh nghiệm của mình. Lập trình cá nhân của một người bao gồm các quá trình và các chiến lược nội tâm (mô hình tư duy) mà người đósử dụng để đưa ra quyết định, giải quyết vấn đề, học tập, đánh giá, và thu hoạch kết quả.Với NLP, bạn sẽ được hướng dẫn cách mã hóa lại kinh nghiệm và tổ chức lập trình nội tâm bản thân để có thể đạt được kết quả như mong muốn.
Để xem quá trình này diễn ra như thế nào, bạn hãy chú ý đến suy nghĩ của mình. Hãy tưởng tượng vào một ngày hè nóng nực, bạn đang đứng trong nhà bếp của mình vào cuối ngày, trong tay đang cầm một quả chanh mới lấy ra từ tủ lạnh. Hãy nhìn bề ngoài của quả chanh,vỏ của nó có màu vàng sáp với những đốm màu xanh ở cuống. Hãy cảm nhận hơi lạnh của quả chanh trong tay mình. Hãy đưa quả chanh lên mũi và ngửi nó. Hưmm!. Hãy bóp nhẹ và chú ý đến sức nặng của quả chanh trong lòng bàn tay bạn. Bây giờ hãy dùng dao và cắt đôi quả chanh. Hãy nghe tiếng nước chanh đang gỉ ra và bạn nhận thấy rằng mùi thơm đặc trưng của nó giờ đây trở nên rõ ràng hơn. Hãy cắn sâu vào quả chanh và để cho nước chanh quyện trong miệng của mình.
Từ ngữ. Chỉ những từ đơn giản thôi đã có sức mạnh kích hoạt tuyến nước bọt của bạn. Chỉnghe một từ 'chanh’ là não của bạn đã bắt đầu hoạt động. Những từ ngữ bạn đã đọc sẽthông báo với não bộ của bạn rằng bạn đã có một trái chanh trong tay. Bạn có thể nghĩ rằngtừ ngữ chỉ mô tả ý nghĩa, nhưng thực ra chúng đã tạo ra thực tại. Bạn sẽ hiểu sâu hơn vềsự thật trên đây khi đọc cuốn sách này.
1.1.1 Một vài định nghĩa nhanh về NLP
NLP có thể được mô tả theo nhiều cách khác nhau. Theo định nghĩa chính thức thì NLP là khoa học “nghiên cứu về cấu trúc của kinh nghiệm chủ quan của chúng ta”. Dưới đây là mộtvài đáp án bổ sung cho câu hỏi không dễ trả lời "NLP là gì?":
- Nghệ thuật và khoa học giao tiếp
- Chìa khóa của sự học
- Phương thức tìm hiểu những gì khiến cho bạn và người khác hành động
- Lộ trình để đạt được kết quả mong muốn trong mọi lĩnh vực của cuộc sống
- Cách thức gây ảnh hưởng đến những người khác một cách liêm chính
- Cẩm nang hướng dẫn hoạt động của não bộ
- Bí quyết của những người thành công
- Phương pháp tạo ra tương lai cho bản thân
- Cách thức để giúp con người hiểu được hiện thực
- Bộ công cụ tạo nên sự thay đổi cho cá nhân và tổ chức
(Còn tiếp)
-----
Chú thích của người dịch:
[1] Hồi giáo Sufi còn được gọi là Hồi giáo mật tông, một giáo phái thần bí của đạo Hồi xuất hiện gần như đồng thời với Hồi giáo trên cơ sở của chủ nghĩa khổ hạnh. Mục đích của Hồi giáo Sufi là sự nhận thức chân lý tuyệt đối thông qua tình yêu và sự hòa nhập với Thượng Đế.
[2] Từ “neuro” (trong cụm từ “Neuro-Linguistic Programming”) có nghĩa là “thần kinh”. Do ở Việt Nam cụm từ “tư duy” đã được sử dụng một cách quen thuộc trong cụm từ “Lập trình Ngôn ngữ Tư duy” (dịch từ “Neuro-Linguistic Programming”), cho nên trong bản dịch này chúng tôi dùng từ “tư duy” thay cho “thần kinh”.
Sách “Lập trình Ngôn ngữ Tư duy cho mọi người” (Neuro-Lingustic Programming for Dummies), tác giả: Romilla Ready và Kate Burton, NXB John Wiley & Sons, Ltd (2010).Lập trình Ngôn ngữ Tư duy dành cho mọi người (Chương 1 – Phần 2)
Chương 1: Tìm hiểu về NLP (Phần 2)
1.1.2 NLP - Khởi đầu và hướng phát triển
NLP được hình thành ở bang California (Hoa Kỳ) vào đầu những năm 1970 tại Đại họcSanta Cruz. Richard Bandler, một học viên trình độ thạc sĩ ngành khoa học thông tin và toán học, và Tiến sĩ John Grinder, một giáo sư ngôn ngữ học, đã cùng nhau nghiên cứu nhữngcá nhân được xem là những nhà giao tiếp xuất sắc và thành công rực rỡ trong việc giúpngười khác thay đổi. Họ đã bị cuốn hút bởi cách mà những cá nhân này đã bất chấp khó khăn để tiếp cận thành công những người được cho là khó tính hoặc đang bị bệnh nặng về tâm lý trong khi những người khác lại không thể làm được điều đó.
<p> </p><p>Từ đó, NLP có nguồn gốc từ lĩnh vực trị liệu với ba nhà trị liệu tâm lý nổi tiếng thế giới mà hai ông Bandler và Grinder đã nghiên cứu: Virginia Satir (nhà phát triển Trị liệugia đình kết hợp) [1], Fritz Perls (người sáng lập Tâm lý học Gestal) [2], và Milton HErickson (người đóng góp chủ yếu vào sự phát triển của Trị liệu thôi miên lâm sàng)[3]. </p><p> </p><p>Trong công trình nghiên cứu của mình, hai ông Bandler và Grindercũng dựa trên tri thức chuyên sâu của hai nhà ngôn ngữ học Alfred Korzybski và Noam Chomsky, cùng với nhà nhân chủng học xã hội Gregory Bateson và nhà trị liệu tâm lý PaulWatzlawick. </p>
<p> </p><p>Từ những ngày đầu cho đến nay, NLP phát triển như bùng nổ và được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau ở nhiều nước trên thế giới. Chúng ta không thể nào nhớ hết tên của tất cả các chuyên gia huấn luyện và những nhà thực hành NLP xuất sắc hiện giờ.Trong Phụ lục A của sách này, bạn có thể tìm thấy thông tin hướng dẫn giúp bạn mở rộngthêm kiến thức của mình về NLP. </p><p> </p><p> </p><p>Vào những năm 1980, Grinder đã không còn hài lòng với một số mô hình mã hóa [4] trong công trình nghiên cứu mà ông đã thực hiện trước đây cùng với Bandler, mà giờ đây ông gọi chúng là Bộ mã cổ điển. Cùng vớibà Judith De Lozier, ông đã khởi xướng một số mô hình mới và đặt tên là Bộ mã mới (nội dung được trình bày trong quyển sách do ông viết mang tên “Thì thầm trong gió”) [5]. Sau này ông tiếp tục công trình nghiên cứu của mình với bà Carmen Bostic St.Clair.</p><p> </p>
Những gì sẽ xảy ra tiếp theo đối với NLP? Xuất phát từ Santa Cruz trong những năm 1970,khoa học NLP rõ ràng đã đi qua một chặng đường dài. Kể từ khi chúng tôi viết phiên bản đầu tiên của cuốn sách này cho đến giờ, sự quan tâm đối với NLP không hề có dấu hiệu suygiảm [6]. Ngày càng nhiều hơn những người tiên phong nghiên cứu và phát triển khoa học này, làm cho nó trở nên thực tế và giúp thay đổi cuộc sống của nhiều người. Các tài liệu và các ứng dụng của NLP rất phong phú, các kết quả tìm kiếm trên Google sẽ cho thấy điều đó.Ngày nay bạn có thể nhìn thấy NLP được ứng dụng bởi bác sĩ và y tá, tài xế taxi, nhân viên bán hàng, huấn luyện viên, kế toán viên, giáo viên, người luyện thú, các bậc cha mẹ, công nhân, người về hưu và thanh thiếu niên vân vân. Trong chương 21, chúng tôi sẽ liệt kê mộtsố ứng dụng thực tế của NLP.
<p> </p><p>Mỗi thế hệ sẽ nắm bắt những ý tưởng để tạo nên tiếng vang trong lĩnh vực họquan tâm; Họ sàng lọc, hiệu chỉnh và bổ sung vào kinh nghiệm, kiến thức riêng của mình.Nhiều nghiên cứu phát triển NLP ngày nay xoay quanh các khả năng ứng dụng chứ không phải nhằm xây dựng các mô hình cốt lõi. Những chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó sẽ kết hợp các công cụ NLP để áp dụng chúng vào lĩnh vực riêng của họ. Nếu nhìn nhận rằng NLPluôn khuyến khích những tư duy và lựa chọn mới, đồng thời nó thừa nhận các chủ ý tích cựctrong mọi hành động thì tất cả những gì chúng ta có thể khẳng định là: Tương lai của NLPvẫn còn tươi sáng với nhiều khả năng phát triển. Phần còn lại chỉ còn tùy thuộc vào bản thân của bạn mà thôi.</p>
<p> </p><p> </p><p>1.1.3 Lưu ý về liêm chính </p><p> </p><p> </p><p>Bạn có thể nghethấy những từ như “liêm chính” và “thao túng” gắn liền với với NLP, vì vậy chúng tôi muốntrao đổi thẳng thắn về đề tài này. Bạn luôn luôn gây ảnh hưởng đến người khác. Khi bạn làmđiều đó một cách có ý thức để đạt được những gì bạn muốn, câu hỏi về tính liêm chính sẽphát sinh. Bạn có đang thao túng người khác để có những gì mình muốn với chi phí của họhay không?</p><p> </p><p> Vì vậy, ví dụ như bạn đang ở trong một tình huống bán hàng.Hãy tự hỏi mình một câu đơn giản: Ý tốt của bạn dành cho người mua là gì, cho dù người mua đó là một cá nhân hoặc một công ty? Nếu ý định của bạn là tốt nhằm đem lại lợi ích chongười mua, bạn đã có được sự liêm chính: Đó là tình huống hai bên cùng thắng. Còn nếucâu trả lời là không, thì bạn đang thao túng người mua. Khi bạn xác định mục tiêu là hai bên cùng thắng, bạn đang đi đúng hướng để thành công. Và chắc là bạn cũng hiểu rằng: Gieo nhân nào sẽ gặt quả nấy.</p><p> </p>
1.2 Làm quen với những trụ cột của NLP: Trực tiếp và dễ hiểu
Điều đầu tiên cần được nắm vững: Có bốn thành tố được gọi là những trụ cột của NLP (XemHình 1-1). Bốn trụ cột nền tảng này có thể được mô tả như sau:
o Quan hệ ăn ý: Cách thức xây dựng quan hệ ăn ý với người khác cũng như với chính mình có lẽ đó là món quà quan trọng nhất mà NLP mang đến cho bạn. Với tốc độ sống và làm việc hiện nay của hầu hết mọi người, vấn đề có ý nghĩa không nhỏ trong mối quan hệ đó là làm cách nào bạn có thể trả lời “không” khi người ta yêu cầu bạn phải bỏ thời gian để làm điều gì đó, nhưng vẫn duy trì được tình thân hữu cũng như các mối quan hệ nghề nghiệp? Để hiểu thêm về quan hệ ăn ý, như làm thế nào để xây dựng quan hệ đó và khi nào cần phá vỡ nó đi, bạn hãy tham khảo Chương 7.
<p> </p><p>o Nhận thức giác quan: Mỗi khi bước vào nhà của một người nào đó, bạn cónhận biết được màu sắc, âm thanh và mùi trong ngôi nhà đó có sự khác nhau một cách tinh tế so với ngôi nhà của bạn hay không? Hoặc bạn có nhận biết khi một đồng nghiệp có vẻ lo lắng khi nói về công việc của mình. Có lẽ bạn cũng nhận biết màu sắc của bầu trời đêm hay sắc lá xanh tươi khi mùa xuân đến. Cũng giống như thám tử hư cấu nổi tiếng Sherlock Holmes, bạn bắt đầu nhận ra rằng thế giới của mình đang sống trở nên phong phú hơn nhiều nếu bạn quan tâm đến thế giới bằng tất cả các giác quan. Chương 6 sẽ giải thích mọi thứ cần thiết để bạn hiểu sức mạnh của nhận thức giác quan và làm thế nào bạn có thể sử dụng các khả năng tự nhiên của mình khi nhìn, nghe, chạm, cảm, nếm và ngửi, để mang lợi nhiều lợi ích cho bản thân.</p>
<p> </p><p>o Tư duy kết quả: Bạn sẽ nghe thấy từ “kết quả” được đề cập nhiều lần trongcuốn sách này. Thuật ngữ này có ý kết nối với việc nên khởi động suy nghĩ về những gì bạn muốn, chứ không phải kiểu suy nghĩ loanh quanh những vấn đề tiêu cực. Các nguyên tắc tiếp cận định hướng kết quả sẽ giúp bạn ra quyết định và thực hiện lựa chọn một cách tốt nhất. Ví dụ như bạn sẽ làm gì vào cuối tuần này, hay nên điều hành một dự án quan trọng tại nơi làm việc ra sao, hoặc xác định mục đích thực sự của cuộc sống bản thân là gì. Hãy đọc Chương 4 để có được thêm những thông tin mà bạn mong muốn.</p><p> </p><p>oLinh hoạt hành vi: Thuật ngữ này có nghĩa là tìm cách làm điều gì đó khác đi khi những gìbạn đang làm đã không mang lại hiệu quả. Linh hoạt là chìa khóa để thực hành NLP và bạn có thể tìm thấy các công cụ và ý tưởng để phát triển kỹ năng này trong mỗi chương của cuốn sách. Chúng tôi giúp bạn tìm thấy những quan điểm mới và đưa chúng vào trong vốn sống của bạn. Bạn có thể sẽ muốn tìm hiểu thêm đề tài này ở Chương 5, là chương dành cho người mới bắt đầu học tập cách tối đa hóa tính linh hoạt của bản thân.</p><p> </p>
<p> </p><p>Dưới đây là một ví dụ cho thấy bốn trụ cột nêu trên có ý nghĩa như thế nào với bạn trong những sự việc diễn ra hằng ngày. Giả sử rằng bạn đặt mua hàng qua bưu điện, đó là một gói phần mềm để lưu trữ tên, địa chỉ và số điện thoại của tất cả bạn bè hoặc khách hàng của mình. Bạn cài đặt nó trên máy tính, sử dụng được vài lần và sau đó nó ngừng hoạt động một cách bí ẩn. Đã xảy ra lỗi trong hệ thống, mặc dù bạn đã dành nhiều thời gian cài đặt phần mềm và nhập các địa chỉ liên lạc. Bạn đã gọi điện thoại cho nhà cung cấp vànhân viên phục vụ khách hàng, nhưng tất cả điều trở nên vô ích. Thậm chí họ còn có thái độ khiếm nhã đối với bạn.</p>
<p> </p><p>Bạn cần sử dụng tất cả các kỹ năng của mình để xây dựng mối quan hệ ăn ý với viên quản lý bộ phận phục vụ khách hàng trước khi thực hiện việc khiếu nại. Bạn phải kết hợp các giác quan của mình, đặc biệt là đôi tai, khi lắng nghe cẩn thận những gì nhà cung cấp nói. Đồng thời bạn chú ý kiểm soát cảm xúc của mình và quyết định chọn cách phản ứngtốt nhất. Bạn phải xác định rất rõ ràng kết quả mong muốn của mình là như thế nào: Bạn mong muốn điều gì diễn ra sau khi bạn khiếu nại? Ví dụ, bạn có muốn được hoàn lại đủ tiền hay muốn có phần mềm khác thay thế? Cuối cùng, bạn có thể phải linh hoạt trong hành vi của mình và cân nhắc những lựa chọn khác nữa nếu chưa đạt được những gì mong muốnlúc ban đầu. </p><p> </p><p> </p><p> </p><p> </p><p> </p><p> (Còn tiếp)</p><p> </p>
oooooooooooooooooo
Chú thich của người dịch:
[1] Trị liệu gia đình kết hợp (conjoint family therapy) là một hình thức trị liệu tâm lý, theo đó nhà trị liệu xem xét, đánh giá từng gia đình như một bộ phận hạt nhân riêng rẽ để làm cơ sở xác định và giải quyết những vấn đề tâm lý của một thành viên trong gia đình đó.
[2] Để hiểu chính xác hơn, Fritz Perls không phải là người sáng lập ra Tâm lý học Gestalt. Ông là người đầu tiên sáng lập ra phương pháp trị liệu Gestalt. Liệu pháp này được vợ ông là Laura Perls cùng những người khác, trong đó có Paul Goodman, kế tục và phát triển. Đây là một hệ thống trị liệu nhấn mạnh đến tính thống nhất giữa yếu tố sinh lý và yếu tố tâm lý để tạo ra con người với tư cách là một chỉnh thể. Mục tiêu chủ yếu của trị liệu Gestalt là làm cho người được điều trị ý thức được đến mức tối đa các cảm xúc của mình.
[3] Trị liệu thôi miên lâm sàng (clynical hypnotherapy) được định nghĩa là liệu pháp tinh thần-thể xác liên quan đến trạng thái thư giãn sâu, hình tượng tâm lý được cá nhân hóa và sự ám thị điều trị.
[4] “Mã hóa” trong bối cảnh của NLP có nghĩa là “mô hình hóa” một kinh nghiệm nào đó và đặt tên cho nó theo một cách thức đã được xác định. Hoặc đơn giản hơn, nó có nghĩa là gán kinh nghiệm vào một mã phù hợp nào đó nếu mã đó đã được xác lập từ trước.
[5] Quyển “Thì thầm trong gió” (Whispering in the Wind) do bà Carmen Bostic St. Clair và ông John Grinder cùng viết chung, được xuất bản năm 2001.
[6] Ấn bản đầu tiên của quyển sách này được phát hành vào năm 2004.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét