ĐỪNG QUÊN CUỘC CHIẾN Ở TRUNG ĐÔNG
Suốt hai tháng nay, những vấn đề nóng bỏng ở Biển Đông, cuộc chiến ở Ucraina, máy bay hành khách Malaixia... thu hút sự chú ý của cả thế giới khiến người ta quên mất những xung đột ở dải Gaza giữa Ixraen với Palextin. Ngày chủ nhật (20/7/2014) đã thành ngày đẫm máu ở Gaza, Israel mở cuộc tấn công tàn sát vào Shejaiya, gần thành phố GazaÍt làm nhất 100 người Palestine và 13 lính Israel thiệt mạng.Vì sao cuộc chiến Israel – Palestine ở Gaza chẳng bao giờ chấm dứt? Xin lược lại những vấn đề lịch sử cay đắng của vùng đất này.
Khái quát lịch sử
Vùng đất, nơi những người Palextin và người Do Thái cùng chung sống cho tới dầu Công nguyên, có diện tích khoảng 36.000 km vuông. Cách đây 4.000 năm là nơi người Do Thái sinh sống. Cách đây 2.000 năm người Palextin di cư đến sống chung hòa bình với người Do Thái. Năm 135 sau Công nguyên, bắt đầu quá trình các đế quốc Ba tư, Ốtôman và đặc biệt là chủ nghĩa Phát xít sau này truy nả, giết chóc, xua đuổi người Do Thái ra khỏi quê hương họ. Hàng triệu người Do Thái phải lưu vong ở khắp nơi trên thế giới mà nhiều nhất là ở châu Âu và châu Mỹ. Quá trình truy nả, giết chóc, xua đuổi người Do Thái kéo dài tới đầu thế kỷ XX. Trên mảnh đất ấy chỉ còn lại là người Palextin sống dưới quyền cai trị của Anh.
Bằng hiệp ước Balfor ký năm 1917 giữa các nước đế quốc khi sắp kết thúc thế chiến I, Anh bắt đầu đưa người Do Thái trở lại đất Palextin. Quá trình này kéo dài cho đến sau thế chiến thứ II. Năm 1945, bằng thế lực của mình, Mỹ đã ép buộc Anh cấp thị thực cho 100.000 người Do Thái về đây sinh sống, đưa số lượng người Do Thái ở đây lên hơn 1 triệu. Thời điểm này, ở đây là nơi sống chung giữa người Palextin đa số và người Do Thái thiểu số.
Ngày 29/11/ 1947 các nước lớn như Liên Xô, Mỹ đã đề xuất Liên hiệp quốc ra nghị quyết 181 chấm dứt quyền ủy thác của Anh tại Palextin kể từ ngày 15/5/1948 và thành lập ở đây hai nhà nước độc lập song song tồn tại là Nhà nước Palextin và Nhà nước Ixraen, thành phố Giêruxalem (lãnh địa của ba tôn giáo lớn Hồi giáo, Thiên chúa giáo và Do thái giáo) được đặt dưới sự quản thác của Liên hiệp quốc. Tất cả các nước Arap đều phản đối nghị quyết 181.
Chiến tranh Trung Đông lần thức nhất (1948 – 1949)
Ngày 15/5/1948, thực hiện nghị quyết 181, dưới sự giúp đỡ của Mỹ, Nhà nước Ixraen được tuyên bố thành lập với số dân khoảng trên 1 triệu và được vũ trang toàn dân. Ngay lập tức Liên quân 7 nước Arap (Ai Cập, Xyri, Liban, Gioocđani, Arap Xeut và Yemen) tiến công đánh Ixraen. Cuộc chiến kéo dài đến đầu năm 1949 với kết quả ngược lại với ý đồ các nước Arap. Liên quân Arap bị thất bại, Ixraen thắng và chiếm thêm được 6.700 km vuông đất của các nước Arap cùng ½ thành phố Giêrusalem (nửa phía Tây). Từ đây, Mỹ đặt chân vào vùng đất này thay thế Anh.
Chiến tranh Trung Đông lần thứ hai (1956)
Ngày 26/10/1956, nhân kỷ niệm cách mạng Ai Cập, tổng thống Ai Cập Nasser tuyên bố quốc hữu hóa kênh đào Xuyê. Lợi dụng việc này, được sự hỗ trợ của Anh, Pháp, ngày 29/10/1956 Ixraen tấn công Ai Cập bằng không quân làm tắc nghẽn kênh đào Xuyê. Thế giới lên án buộc Anh, Pháp, Ixraen ngừng bắn và rút ra khỏi bán đảo Xinai, dải Gada kết thúc chiến tranh vào tháng 11/1956. Sau chiến tranh, nước Mỹ đã tăng cường ảnh hưởng với Ixraen còn Liên Xô tăng cường ủng hộ cho Ai Cập và Xiry thành hai thế lực đối lập nhau.
Chiến tranh Trung Đông lần thứ ba (1967)
Ngày 5/5/1967, Ai cập đòi quân của Liên hiệp quốc đóng tại đây từ sau thế chiến thứ II, rút khỏi Ai Cập, cấm tàu của Ixraen đi qua Vịnh Agaba từ Hồng Hải đến Ixraen. Ngày 5/6/1967, Ixraen huy động tổng lực bất ngờ tấn công các nước Arap. Chỉ trong 6 ngày, Ixraen đã chiếm được toàn bộ bán đảo Xinai của Ai Cập, dải Gada của Palextin, cao nguyên Gôlan của Xiry, toàn bộ thành phố Gieruxalem và phần lớn đất Gioocđani với 80.000 km vuông đất đai của các nước Arap.
Trước sức ép của cộng đồng quốc tế, ngày 22/11/1967 Liên hiệp quốc đã ra nghị quyết 242 yêu cầu Ixraen phải rút khỏi các vùng đất Arap bị Ixraen chiếm đóng qua ba cuộc chiến tranh.
Chiến tranh Trung Đông lần thứ tư (1973)
Trước tình cảnh mất nước phải sống lưu vong, các tổ chức kháng chiến Paletine đã thống nhất thành lập Tổ chức Giải phóng Palextin (PLO) vào năm 1964 (Gồm 8 tổ chức thành viên trong đó có Phata do lãnh tụ Araphat đứng đầu, có lực lượng chiếm đến 80% của PLO). PLO tổ chức đấu tranh vũ trang ở các vùng đất Paletin bị Ixraen chiếm đóng.
Năm 1973, Ixraen mở cuộc chiến tranh Trung Đông lần thứ tư nhằm tiêu diệt PLO, Ixraen đã chiếm thêm phần đất phía Nam Liban giáp với Ixraen và một số vùng đất thuộc Gioocđani.
Cuộc chiến Trung Đông lần thứ năm (cuối những năm 70, đầu 80).
Mục tiêu của cuộc chiến là tiến công vào Liban để tiêu diệt lực lượng chủ yếu của PLO. Trong cuộc chiến này, hầu như toàn bộ Bộ chỉ huy tối cao của PLO bị bắt, kể cả chủ tịch Y.Araphat. Nhưng trước sức ép quốc tế, Ixraen đã phải trả tự do cho ông.
Đầu những năm 90 của thế kỷ XX, PLO quyết định chuyển từ đấu tranh vũ trang sang đấu tranh hoà bình, hợp pháp. Cùng với những biến đổi xu thế trên thế giới Tiến trình hòa bình Trung Đông với nguyên tắc “Đổi đất lấy hòa bình” đã được Thủ tướng Ixraen Isac Rabin và chủ tịch Y.Araphat kí kết tai Oslo với sự bảo trợ của Mỹ và Nga. Hiệp định quy định Ixraen rút dần khỏi các vùng đất chiếm đóng, thành lập chính quyền tự quản Palextin ở dải Gada và Gierico và hai năm sau đó (5/1998) hoàn thành việc thành lập Nhà nước Palextin độc lập.
Tuy nhiên, do những mâu thuẫn nội bộ từ cả hai phía, phía Ixraen là giữa hai đảng Likut với Công đảng, một loạt thỏa thuận bị trì hoãn. Đặc biệt, cuộc xung đột mới Ixraen – Palextin nổ ra từ tháng 9/2000 sau khi ông Saron, thủ lĩnh đảng Likut cực hữu ở Ixraen lên cầm quyền chủ trương từ bỏ thỏa thuận “đổi đất lấy hòa bình”, khiến bạo lực leo thang làm nhiều người chết và bị thương.
Về phía Palextin mâu thuẫn giữa phái hòa bình của chủ tịch Araphat với các tổ chức chủ trương đấu tranh vũ trang như Hamat, Jihat, Hecbola, An Atsat…về nhiều vấn đề theo nghị quyết 338 của Liên hợp quốc đã làm cơ hội hòa bình của Trung Đông càng xa vời.
Từ đó đến nay, xung đột vũ trang giữa Ixraen – Paletin đã lôi cuốn thêm một số nước Arap đứng về hai phía, làm tình hình càng phức tạp.
Đấy là nguyên nhân của những vụ đối đầu vũ trang ở Trung Đông.
Lịch Sử Quan Hệ Quốc Tế - History of International Relations
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét